Ելնելով ոլորտի առանձնահատկություններից և երկրի պարենային անվտանգու­թյան խնդիրներից՝ 2015 թվականին նույնպես շարունակվել է գյուղատնտեսության պետական աջակ­ցության քաղաքականությունը:

 2015 թվականին ճշտված պետական բյուջեով և ՀՀ կառավարության  պահուստային ֆոնդից ՀՀ գյուղատն­տե­սու­թյան նախարարությանը հատկացվել էր 10 մլրդ 899.1 մլն դրամ: Նշված միջոցներն ուղղվել են`

-սպասարկման և զարգացման միջոցառումների իրականացմանը՝ 8 մլրդ 616.8 մլն դրամ,

-վարկային ծրագրերի համաֆինանսավորմանը՝ 513.2 մլն դրամ,

-ՀՀ կառավարության պահուստային ֆոնդից ծրագրերի իրականացմանն է ուղղվել 1 մլրդ 769.1 մլն դրամ:

 

  2015 թվականին նախորդ տարվա նկատմամբ գյուղատնտեսությունում գրանց­վել են դրական տեղաշարժեր: Գյուղա­տնտեսության համախառն արտադրանքը կազմել է 1 տրիլիոն 2.2 մլրդ դրամ, որը գերազանցել է նախորդ տարվա մակարդակը 11.7 %-ով:

 

 2015 թվա­կանի երկրի ՀՆԱ-ի 3.0 % հավելաճի նպաստման 2.4 տոկոսային կետը (80.0 %-ը) բաժին է ընկել գյուղատնտեսությանը:

 

  Ըստ ճյուղերի հակիրճ անդրադառնամ կատարված հիմնական աշխատանքներին:

 

Բուսաբուծություն

 

 Բուսաբուծության ճյուղում 2015 թ. համախառն արտադրանքի աճը կազմել է 15.2 %: Ցանքատարածությունները գերազանցել են նախորդ տարվա  ցուցանիշը 5.7 %-ով և կազմել  351.8 հազ. հա, վարելահողերի նպատակային օգտագործման մակարդակը հասել է 78.8 %-ի` 2015թ. 74.4 %-ի դիմաց:

 

Բուսաբուծության ճյուղում գրանցված դրական տեղաշարժերն արդյունք են իրակա­նացված պետական աջակցության ծրագրերի, որոնցից հիմնականներն են՝

 

  «ՀՀ 2015 թվականի գարնանացանի համար գարու, եգիպտացորենի, առվույտի և կորնգանի արտադրության զարգացման» ծրագիրը (654.8 մլն դրամ): Վերջինիս շրջանակներում ՌԴ-ից հանրա­պե­տու­թյուն է ներկրվել 1013.8 տոննա գարնանացան գարու առաջին վերարտա­դրու­թյան,  59.2 տոննա առվույտի, 247.8 տոննա կորնգանի և 5.3 տոննա եգիպտացորենի սերմացու, իսկ տեղական սերմարտադրողից գնվել է 120 տոննա գարնանացան գարու էլիտային վերար­տադրության սերմացու: Սերմացուի 1 կիլոգրամը հողօգտագործողներին հատկացվել է ձեռք բերված արժեքից 35-50 % ցածր գնով։
 
    2016 թվականին սպասվող բերքի համար կարևոր նշանակություն կարող է ունենալ «ՀՀ 2010-2014 թվականների ցորենի սերմ­նաբուծության և սերմարտադրության զար­գացման» ծրագիրը (860.9 մլն դրամ), որի շրջանակներում, 2014 թվականին ծրագրում ընդգրկված շահա­ռուներից հետ է վերադարձվել 505.2 տոննա աշնանացան ցորենի առաջին վերար­տադրության սերմացու, ինչպես նաև «Գյումրիի սելեկցիոն կայանից» և շահառուներից ձեռք է բերվել ևս 2243.4 տոննա, իսկ Ռուսաստանի Դաշնությունից գնվել է 1509 տոննա աշնանացան ցորենի առաջին վերարտադրության սերմացու (ընդամենը 4257.6 տոննա): Սերմացուն ՀՀ մարզպետարաններից ներկայացված պահանջարկը բավարարելու նպատակով մատչելի պայմաններով տրամադրվել է մինչև 3 հեկտար հողատարածք ունեցող հողօգտագործողներին։ Բարձր վերարտադրության սերմացուի արտա­դրության համար ՌԴ-ից գնվել է 40 տոն­նա աշնանացան ցորենի սուպերէլիտային սերմացու և հատկացվել 7 և ավելի հեկտար ջրովի վարելահող ունեցող սերմար­տադրող­ներին: 

 

• «Հողօգտա­գործողներին 2015 թվականի գյուղա­տնտեսական աշխատանքների համար մատչելի գներով ազոտական, ֆոսֆորական և կալիումական պարար­տանյու­թերի ձեռքբերման նպատակով պետական աջակ­ցության» ծրագիր:

 

 Տարեկան ճշտված բյուջեն կազմել է 2 մլրդ 661.6 մլն և փաստացի ծախսը 2 մլրդ 631.5 մլն դրամ:

 Ծրագրի շրջա­նակներում ձեռք են բերվել 33.3 հազ. տոննա ազոտական, 1648.4 տոննա ֆոսֆորական և 564.8 տոննա կալիու­մական պարար­տանյութեր: Պարար­տանյութերը վաճառվել են շուկա­յա­­կանից 40-50 %-ով ցածր գներով: 2015 թվականի ընթացքում բաշխվել են նաև 2014 թվականի աշնանը չբաշխված  ֆոսֆորական և  կալիումական պարար­տա­նյութերը: Հաշվետու տարվա ընթացքում մարզերում իրացվել են շուրջ 32.7 հազ. տոն­նա ազոտական, 2361 տոննա ֆոսֆորական, 857 տոննա կալիումական պա­րար­տա­նյութեր: Ամբող­ջությամբ բավա­րարվել է մարզերի պահանջարկը:

 

• «Հողօգտագործողներին 2015 թվականի գյուղա­տնտեսական աշխատանքների համար մատչելի գներով դիզելային վառելանյութի ձեռքբերման նպատակով պետական աջակցության» ծրագիր:

 

 Նախատեսված է եղել 1 մլրդ 260.6 մլն դրամ, սակայն ճշտված բյուջեով գումար չի հատկացվել: Այն իրականացվել է նախորդ տարվա դիզելային վառելանյութի մնացորդի հաշվին:

 Ծրագրի շրջանակներում հաշվետու տարվա ընթացքում շուկայականից որոշակիորեն ցածր գներով մարզերում իրացվել է 3.2 մլն լիտր դիզելային վառելանյութ՝ 1 լիտրը 350 դրամ արժեքով (ներառյալ տեղա­փոխման ծախսերը):

 

• <<Սերմերի որակի ստուգման ու պետական սորտա­փորձարկման միջոցա­ռումների>> ծրագիր

 Ճշտված բյուջեն և փաստացի ծախսը կազմել է 58.9 մլն դրամ:

  Իրականացվել են հետևյալ միջոցառումները` սելեկցիոն նվաճումների հայտերի փորձա­քննություններ, սերմերի որակի լաբորատոր հետազոտություններ և փաստա­թղթա­վորում, բույսերի նոր սորտերի տեղեկագրերի և գրանցամատյանների հրապարակումներ, ինչպես նաև բույսերի նոր սորտերի դաշտային փորձարկումներ: 2015 թվականի ընթացքում ստուգ­վել է գյուղատնտեսական  մշակաբույսերի 15.9 հազ. տոննա սերմ, որից հացահատի­կային և հատիկաընդեղենային մշա­կա­բույ­սե­րի՝ 9.0 հազ. տոննա:

 

• <<Բույսերի պաշտպանության միջոցառումների>> ծրագիր

 Ճշտված բյուջեն կազմել է 150 մլն դրամ, իսկ ֆինանսավորումը` 89.2 մլն դրամ:

 Ծրագիրը կարևորվում է հանրապետությունում բուսասանիտարական կայուն վիճա­կի ապահովման առումով: Բույսերի պաշտպանության միջոցառումների իրականացման համար 2015 թվականին ձեռք է բերվել 7900 կգ վնասատուների դեմ պայքարի միջոց (ռոտենդիցիտ)` 70.3 մլն դրամ արժեքով, և ծրագրով իրականացվել են հետևյալ միջո­ցառումները.

 ՀՀ մարզպետա­րաններին անհատույց հատկացվել է 2000 կգ պաշտպանության միջոց, որով պայքարի միջոցա­ռումներ են իրականացվել 25.0 հազ. հեկտար վնասա­տուներով առավել վարակված վարելահողերում և բազմամյա տնկարկներում:

 2015 թվականի գարնանը «օկնոգինա» վնասատուի դեմ քիմիական պայքար է իրա­կանացվել ՀՀ Արագածոտնի և Կոտայքի մարզերի 8 համայնքներում` շուրջ 404 հեկ­տարի վրա, որի համար համայնքներին անհատույց հատ­կացվել է 2014 թվականին ձեռքբերված «Կռալ» բույսերի պաշտպանության միջոց` 97 լիտր:

 ՀՀ կառավարության 2015 թվականի ապրիլի 16-ի N 407-Ն որոշմամբ 2015 թվականի «Բույսերի պաշտպանության միջոցառումներ» ծրագրում կատարվել է փոփոխություն, և ծրագրի միջոցներից 18.9 մլն դրամ տրամադրվել է «Հայաստանի Հանրա­պետությունում լոլիկի ականող ցեց և կարտոֆիլի ցեց վնասատուների մոնիթորինգի իրականացման նպատակով 2015 թվականի պետական աջակցության» ծրագրին: Նշված գումարով ՌԴ-ից ձեռք են բերել 3300 ֆերոմոնային թակարդներ և օժանդակ նյութեր: Թակարդները տեղադրվել են հանրապետության 254 համայնքների ավելի քան 10 հազ. հեկտար մոր­մազգի մշակա­բույսերի մասիվ տարածքներում` մոնիթորինգ իրա­կանացնելու նպատակով:

 Ծրագրի իրականացման արդյունքում հանրապետությունում ստեղծվել է կայուն բուսա­­սանիտարական վիճակ։

 

• <<Հողերի ագրոքիմիական հետազոտության և բերրիության բար­ձրացման միջոցա­ռումների>> ծրա­գիր

 Ճշտված բյուջեն և ֆինանսավորումը կազմել է 70.2 մլն դրամ:

  Ծրագրով ավելի քան 86 հազ. հա հեկտար գյուղա­տնտեսական նշանա­կության հողատարածքների վրա իրականացվել են ագրոքիմիական դաշտային հետազոտություններ: 171 համայնքների հանձնվել են ագրո­քիմիական քար­տեզներ ու մշակաբույսերի պարար­տացման գիտականորեն հիմնա­վորված երաշխավորագրեր, 720 նմուշ պարարտանյութերի համար կատարվել է ավելի քան 3600 փորձա­քննություն:

 Մշակված ագրոքիմիական քարտեզների և պարարտացման երաշխավորագրերի օգտագործումը հնարավորություն է տալիս կոնկրետ պայմաններին և ագրոտեխնիկական պահանջներին համապատասխան կիրառել պարարտացում:

 

Անասնաբուծություն

 Անասնաբուծության ճյուղում 2015 թ. գրանցվել է 6.1 % տնտեսական աճ: 2016 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատ գրանցվել է խոշոր եղջերավոր անասունների գլխաքանակի 1.9, մանր եղջերավորների` 4.3, խոզերի՝ 22.8 % աճ:

 

• <<Գյուղատնտեսական կենդանիների պատվաստում>> ծրագիր

 

Ճշտված բյուջեն կազմել է 1 մլրդ 188.6 մլն դրամ, իսկ ֆինանսավորումը` 1 մլրդ 162.2 մլն դրամ:

 Ծրագրի շրջանակներում իրականացվել է կենդանիների վարակիչ հիվան­դություն­ների կանխարգելման, կենդանիների և մարդու համար ընդհանուր հիվան­դություններից ազգաբնակչության պաշտպանության, անասնահակահամաճարակային կան­խար­գելիչ 8.5 մլն միջոցառում: Ընդհանուր առմամբ, գյուղատնտեսական կենդանիների հիվանդու­թյունների նկատմամբ իրականացվել են 2 (բրուցելյոզ և տուբերկուլյոզ) ախտորոշիչ և 9 (սիբի­րախտ, պաստերելյոզ, դաբաղ, խշխշան պալար, խոզերի դասական ժանտախտ, թռչուն­ների կեղծ ժանտախտ, մեղուների վարրոա­տոզ, բրուցելյոզ, տուբերկուլյոզ) կան­խարգելիչ միջոցառումներ:

 

Կատարված միջոցա­ռում­­ների արդյունքում հանրապետությունում ապահովվել է կա­յուն անասնահամաճարակային վիճակ:

 

• <<Տավարաբուծության զարգացման ծրագիր>>  (791.1 մլն դրամ): 2015 թվականին ծրա­գրի շրջա­նակներում Ավստրիայի Հանրա­պետությունից ներկրվել են 257 գլուխ հոլշտին և շվից ցեղերի տոհմային երինջներ, որոնք հատկացվել են թվով 12 տնտեսավարող սուբյեկտ­ի: Երինջների երկրորդ խմբաքանակից (453 գլուխ) 2016 թվականին ներկրվել է 255-ը:

 

Մի շարք ընկերու­թյուններում ներկրված կեն­դանիներից տարեկան ստացվում է 7-8 հազար կգ կաթ, որը 3-4 անգամ գերազանցում է հանրապետության միջին ցուցանիշը:

 

Անասնաբուծության զարագացման համար առանձնակի կարևորվում են <<Հա­մայնք­ների գյուղա­տնտե­սական ռեսուրսների կառավարման և մրցունա­կության>> վարկային(առաջին և երկրորդ) ծրագրերը:

 2015 թվականին պետական բյուջեից, որպես համաֆինանսավորում, ճշտված բյուջեով նախատեսվել է 513.2 մլն դրամ, փաստացի ծախսվել է 428.2 մլն դրամ (ծրագրի ընդհանուր ներդրումները հաշվետու տարում կազմել են 2 մլրդ 464.8 մլն դրամ):

 Ծրագրի առանցքային դրույթներից է գյուղատնտեսական կոոպերատիվների ստեղծ­ման և դրանց գործունեությանը նպաստելու միջոցով մրցունակ անասնապահության զարգ­ացման համար կարևոր նախադրյալ հանդիսացող բնական կերահանդակների, մասնա­վորապես, արոտների համակարգված օգտագործման, դաշտային կերար­տադրու­թյան կառուցվածքի բարելավման և ընդլայնման ապա­հովումը, անասնապահական մթերք­ների արտադրողից մինչև սպառող շղթայի օղակ­ներում ներկայումս առկա խնդիրների համա­կարգված լուծումը, արդյունքում` անաս­նապահության ճյուղում ծախսերի կրճատումը, առավել բարձր ավելացված արժեքի ստացումը և անաս­նապահական տնտեսությունների եկամուտների ավելացումը:

  Մասնավորապես առաջին և երկրորդ ծրագրերի Համայնքների արոտավայրերի և անասնապահության կառա­վարման համակարգ  բաղա­­դրիչի շրջանակներում 2011 թվականից ի վեր ՀՀ 8 մարզի (Արագածոտն, Լոռի, Շիրակ, Տավուշ, Գեղարքունիք, Կոտայք, Վայոց ձոր,  Սյունիք) 136 համայնքում կատարվել են հետևյալ աշխա­տանքները.

 

- 133 համայնքում հիմնադրվել են «Արոտօգտագործողների միավորում» սպառողական կոոպե­րատիվներ,

 

- 97 համայնքի արոտօգտագործողների միավորում սպառողական կոոպերատիվներին տրա­մադրվել է շուրջ 835 միավոր գյուղտեխնիկա, այդ թվում՝ 189 անիվավոր տրակտոր:

 

- 80 համայնքում արոտավայրերի ջրարբիացման համակարգերի շինարարական աշխա­տանքներն ավարտվել են (կառուցվել է 189 կմ ջրագիծ, տեղակայվել է 244 հատ խմոց), իսկ 11 համայնքում` գտնվում են իրականացման փուլում (42 կմ ջրագիծ, 29 հատ խմոց),

 

- 55 համայնքի շուրջ 218 հա արոտներում ավարտվել են դեգրադացված տարածքների վերականգնողական աշխատանքները, իսկ 24 համայնքում իրականացվում է գյուղամերձ դեգրադացված արոտների ուսում­նաս­ի­րություն:

 

Ծրագրի իրականացման արդյունքում գրանցվել են հետևյալ ցուցանիշները`

 

-  կաթնատվության ավելացում շուրջ 26.3 %, քաշաճի ավելացում շուրջ 18.0 %:

 

Վարկային ծրագիրը շարունակվում է։

 

Գյուղատնտեսությունում վարկերի մատչելիության բարձրացմանն է ուղղված <<Գյուղատնտեսության ոլորտին տրամադրվող վարկերի տոկոսադրույքների սուբսի­դավորման>> ծրագիրը:

 

Ճշտված բյուջեն և ֆինանսավորումը կազմել է 1 մլրդ 163.0 մլն դրամ:

 2011 թվականից մեկնարկած այս ծրագրով Հանրա­պե­տության կառա­վարության կողմից հաս­տատ­­ված կարգին համապա­տաս­խան՝ գյուղա­տնտե­սու­թյան ոլորտին տրա­մա­դրվում են մատչելի տոկո­սադրույքով (14 %) վարկեր, և սկսած 2015 թվականից  սուբսի­դավորվում է տոկո­սադրույքի 6 տոկոսային կետը: Ծրագրի մեկնարկից մինչև 2016 թվականի առաջին եռամսյակի ավարտը ընկած ժամա­նակա­հատվածում գյուղա­տնտեսու­թյունում տնտեսա­վա­րող­ներին տրա­մադրվել է 85.3 մլրդ դրամ ընդհանուր գումարով, շուրջ 100.3 հազ. միավոր վարկ, սուբսիդավորման ընդհանուր գումարը կազմել է 3 մլրդ 816.3 մլն դրամ: Միայն 2015 թվականին տրամադրվել է 15.2 մլրդ դրամի, 21.4 հազ. միավոր վարկ:

 

2011-2015 թվականներին և ընթացիկ տարվա անցած ամիսներին գյուղատնտե­սության ոլորտում դրական տեղաշարժերն արդյունք են նաև մատչելի վարկային ներդրում­ների։

 

<<Գյուղական խորհրդատվական ծառայություններ>> ծրագիր:

 

 Ճշտված պետական բյուջեն և փաստացի ծախսերը կազմել են 395.7 մլն դրամ:

 

 Հատկացված գումարների հաշվին խորհրդատվական ծառայություններ մատուցող ԳԱՄԿ-երի և ԳԱՀԿ-ի կողմից կազմակերպվել են շուրջ 1100 սեմինար, 850 դաշտային ուսուցում և 150 փորձացուցադրական աշխատանքներ, լրատվական և տեղեկատվական ծառայությունների մատուցում, 94 ռադիոհեռուստահաղորդում, 447 անուն տեղեկատվական թերթիկների տպագրում և տարածում՝ 128 հազ. տպաքանակով, 156 համար թերթերի թողարկում՝ 207.5 հազ. տպաքանակով:

 

Հատկացված բյուջետային միջոցների  83.4 %-ը կամ 330.1 մլն դրամն աշխա­տավարձի ֆոնդն է:       

  

•  <<Անտառա­պահպանական ծառայու­թյունների>>ծրագիր:

 

 Ֆինանսավորումը կազմել է 1 մլրդ 201.2 մլն դրամ:

 

  Ծրագրի շրջանակներում իրականացվել է 344.2 հազ. հեկտար անտառային տարածք­­ների պահպանություն: Պետական բյուջեով նախատեսված միջոցներն ամբող­ջությամբ ուղղվել են անտառային տնտեսության աշխատողների աշխա­տավարձի ապա­հովմանը:

 

 2015թ. «Հայանտառ» ՊՈԱԿ-ի կողմից սեփական եկամուտների հաշվին իրա­կանացվել են անտառմշակույթների հիմնադրում՝ 14.0 հա, լրացում՝ 73 հա և խնամք՝ 124 հա տարածքի վրա: 100 հա տարածքում իրակա­նաց­վել են կոճղաշիվային վերաճի օժան­դակման աշխատանքներ:

 

       «Թեղուտ» ՓԲԸ-ի և «Հայանտառ» ՊՈԱԿ-ի միջև կնքված պայմանագրով «Գու­գարքի անտառտնտեսություն» մասնա­ճյուղում իրականացվել են 61.2 հա տարածքի անտա­ռ­ա­պատման և 37.2 հա լրացման աշխատանքներ:

 

• <<Անտառային պետականմ ոնիտորինգի իրականացման>> ծրա­գիր

 

Ֆինանսավորումը կազմել է 54.6 մլն դրամ: Ծրագրի շրջանակներում իրականացվել են անտառների պահպանության, անտառպաշտպանության, հատատեղերի, հակահրդեհային, կլոր անտառանյութի մթերման և իրականացման կանոնակարգի ուղղությամբ ուսումնա­սիրություններ և դիտարկումներ` շուրջ 370 հազ. հեկտար անտառներում: Արձա­նագրվել է ընդհանուր թվով 466 հատ ապօրինի հատված ծառերի կոճղեր: Ներդրված հեռահար զոնդավորման ծրագրային համակարգի միջոցով վերծանվել են անտառածածկ տարածք­ների փոփոխությունների ուսումնասիրությունները:

 

 Եզրափակելով հարկ եմ համարում նշել, որ ՀՀ պետական բյուջեով նախա­րարության համար նախա­­տեսված արդյունքային և ոչ ֆինանսական ցուցանիշներն ամբող­ջությամբ կատարվել են: ՀՀ գյուղատնտեսության նախարարությանը հատկացված միջոց­ներից պետական գնումների մասով տնտեսվել է 135.8 մլն դրամ:

 

       Նշվածի հետ մեկտեղ գյուղատնտեսությունում դեռևս առկա են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնք առաջիկայում բյուջետային և այլ ծրագրերի իրականացմամբ իրենց աստիճանական լուծումներն են պահանջում:    

  

Շնորհակալություն:

 

Տպել